تنبلی چشم، نوعی از عیوب انکساری دید است که در سال­های اولیه کودکی پدیدار می­شود. در این بیماری، مغز بیشتر بر عملکرد یک چشم تمرکز می­کند و چشم دیگر را نادیده می­گیرد که این امر، باعث کم شدن فعالیت و به اصطلاح تنبل شدن چشم دیگر می­شود. اگر این چشم در زمان مناسب و به‌درستی تحریک نشود، سلول­های عصبی که مسئول بینایی هستند، به­طور طبیعی تکامل نمی­یابند و فرد دچار علائم تنبلی چشم می‌شود.

شیوع تنبلی ‌چشم در جهان 2.5 تا 3 درصد است. طبق آمار به دست آمده، شیوع تنبلی چشم در گروه سنی 4 تا 6 سال، 1.4 درصد است. تنبلی چشم معمولا در یک چشم اتفاق می‌افتد، اما این امر، قطعی نیست و امکان دارد که هر دو چشم به این عارضه دچار شوند.

تحقیقات نشان داده است که بسیاری از نابینایی‌های یک چشمی در افراد زیر 20 سال، به علت عدم پیشگیری و درمان تنبلی چشم در سنین پایین بوده است. همین موضوع، اهمیت پیگیری و پیشگیری از تنبلی چشم را نشان می‌دهد.

علائم تنبلی چشم چیست؟

تشخیص تنبلی چشم در کودکان کار چندان آسانی نیست، زیرا تا زمانی که کودک، ایراد چشمی واضحی نداشته باشد، والدین متوجه مشکل بینایی فرزندشان نخواهند شد. چشم پزشک نیز تنبلی چشم را بر اساس اختلاف قدرت بینایی بین دو چشم یا ضعف بینایی هر دو چشم تشخیص می‌دهد. البته ضعف بینایی در یک چشم، همیشه به معنی تنبلی چشم نیست، چرا که در برخی مواقع، سایر بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید، عفونت‌ها، تومورها و یا سایر اختلال‌های داخل چشم، موجب كاهش بینایی می‌شوند که اگر امکان درمان آنها وجود داشته باشد، دید کودک نیز اصلاح می‌شود.

بزرگ­ترین مشکل، زمانی پدید می­آید که تنبلی چشم علائمی از خود نشان ندهد، کودکان خردسال، توان بیان مشکل بینایی خود را ندارند زیرا از ابتدای زندگی همان‌طور دیده­اند و نمی‌دانند تنبلی چشم چیست. بنابراین تنها راه تشخیص تنبلی چشم، غربالگری است. کودکان باید حداقل 3 بار قبل شروع دبستان، غربالگری شوند.

معمولاً پزشک از طریق انجام یک آزمایش کامل چشمی، تنبلی چشم را تشخیص می‌دهد. به‌ویژه زمانی که یکی از چشم‌ها ضعیف‌تر از چشم دیگر باشد، پزشک احتمال تنبلی چشم را مد نظر قرار می‌دهد.

پیشگیری و درمان تنبلی چشم

درمان تنبلی‌ چشم به سه عامل بستگی دارد:

1. سنی که در آن، تنبلی‌ چشم به وجود آمده است.
2. مدت‌زمانی که از شروع تنبلی‌ چشم گذشته است.
3. زمان شروع درمان تنبلی چشم کودک.

به طور کلی، آگاهی والدین و همکاری آن‌ها، کلید موفقیت در درمان است. درمان تنبلی‌ چشم نیازمند همکاری بسیار زیاد والدین با متخصصان است.
والدین باید بدانند که دوران کودکی، تنها زمان دستیابی به درمان کامل است و در صورت گذشتن این دوره، این فرصت برای همیشه از دست رفته است. همچنین والدین باید صبور باشند و انتظار بهبودی سریع را نداشته باشند. از راه های درمان تنبلی چشم عبارتند از:

بستن چشم سالم

بهترین درمان تنبلی‌ چشم، بستن چشم سالم است تا چشم تنبل، وادار به فعالیت شود و با تمرین دیدن، تنبلی آن برطرف شود. دوره زمانی بستن چشم در کودکان، متفاوت و نسبتاً طولانی است و از چند هفته تا چند ماه به طول می‌انجامد که این دوره را پزشک متخصص تعیین می‌کند.
مدت بستن چشم در طی روز را نیز پزشک متخصص تعیین می‌کند. با توجه به میزان تنبلی‌ چشم، مدت زمان بستن، معمولاً بین 2 تا 6 ساعت در روز، متغیر است.

استفاده از عینک

گاهی اوقات، برای کمک به درمان تنبلی چشم، از عینک استفاده می‌شود. استفاده از عینک باید طبق دستور متخصص برای درمان عیوب انکساری چشم باشد. گاهی اوقات، استفاده از عینک به مدت طولانی لازم است، چون از برگشت تنبلی‌ چشم جلوگیری می‌کند. برای خرید عینک طبی میتوانید به فروشگاه عینک سعادت مراجعه کنید.

عمل جراحی تنبلی چشم

اگر تنبلی‌ چشم بر اثر بیماری‌های مادرزادی، مانند افتادگی پلک یا سایر عیوب، ایجاد شده باشد، بهترین درمان، عمل جراحی است.
در آب‌مروارید مادرزادی اگر عمل جراحی پس از تولد تا سه‌ماهگی و هر چه سریع‌تر انجام شود، نتیجه بهتری به دست خواهد آمد. اما پس از سه ‌ماهگی، نتیجه جراحی چندان رضایت‌بخش نخواهد بود. بنابراین، این روش مناسبی برای درمان تنبلی چشم در جوانان نیست.

تنبلی چشم در بزرگسالان

تنبلی چشم فقط مختص به کودکان نیست و در برخی مواقع، بزرگسالان را نیز درگیر خود می­کند. طبق تحقیقات آماری، همه افراد تا ۴۰ سالگی، در معرض خطر ابتلا به بیماری تنبلی چشم هستند.

با اینکه تنبلی چشم جزو بیماری‌های بدون نشانه است، اما در بزرگسالان که فعالیت بینایی بیشتری دارند، نشانه‌هایی دارد که فرد می‌تواند با توجه به آن‌ها، متوجه تنبلی چشم شود. نشانه‌های تنبلی چشم در بزرگسالان شامل تغییر حالت چشم‌ها به سمت داخل یا خارج، ضعیف شدن عمق دید، دوبینی، تاربینی، کاهش و ضعف بینایی، خستگی شدید چشم در هنگام فعالیت‌های چشم، سردرد شدید، کج کردن سر برای بهتر دیدن و نتایج غیرنرمال آزمایش‌ها در معاینه‌های پزشکی می‌شود.

درمان تنبلی چشم در سنین بالا

درمان تنبلی چشم در سنین بالا نیز همانند کودکان است با این تفاوت که در درمان تنبلی چشم در بزرگسالان، بیشتر عمل جراحی توصیه می­شود.

درمان تنبلی چشم با جراحی

این راه‌ حل زمانی که چشم علاوه بر تنبلی، دچار بیماری آب مرواید باشد، برای بیمار تجویز می‌شود. این جراحی بر روی عضلات چشم تنبل انجام می‌شود و در حین عمل، اختلال آب مروارید را نیز درمان می‌کند. این روش هم یک درمان موفقیت‌آمیز برای تنبلی چشم است.

درمان تنبلی چشم با لیزیک

درمان تنبلی چشم بزرگسالان با لیزیک یا لازک، یکی دیگر از روش‌های درمان تنبلی چشم است. اگر شخصی دچار تنبلی چشم باشد و نتواند تمام مدت از لنز یا عینک استفاده کند، می‌تواند با تشخیص و صلاح‌دید پزشک عمل لیزر چشم را انجام دهد.

عوارض عدم درمان تنبلی چشم

نابینایی: اگر تنبلی چشم درمان نشود، ممکن است بیمار در نهایت، دید آن چشم را از دست بدهد. این نابینایی معمولا دائمی است. طبق اعلام موسسه ملی چشم آمریکا، تنبلی چشم، شایع‌ترین عامل اختلال بینایی در یک چشم، در افراد بزرگسال و میانسال آمریکا محسوب می‌شود.

انحراف چشم: استرابیسم یا عدم هم­ترازی چشم­ها، می‌تواند به یک مشکل دائمی تبدیل شود.

دید مرکزی: اگر تنبلی چشم در دوران کودکی درمان نشود، ممکن است دید مرکزی بیمار به درستی تکامل نیابد. این مشکل می‌تواند توانایی فرد در انجام بعضی کارها را تحت تاثیر قرار دهد.

به طور کلی توصیه می­شود بلافاصله پس از تشخیص تنبلی چشم، برای درمان آن و خرید عینک مناسب از فروشگاه اینترنتی عینک اقدام کنید.